زیست‌شناسانِ سلولی با مطالعۀ ژنِ انواعِ ویروس‌های کرونا تلاش می‌کنند جهش‌های ژنیِ این ویروس‌ها را ردگیری کرده و مقابله با آن‌ها را برای دانشمندان آسان‌تر کنند. این‌کار با تکنیکی موسم به «توالی‌یابیِ ژنوم» انجام می‌شود که گاهی به زبان ساده به آن رمزگشاییِ مادۀ ژنتیک هم می‌گویند. توالیِ ژنوم یا رمزگشایی ژنی، درواقع تکنیکی است که به ما امکان می‌دهد دستورالعمل‌های ژنتیکی را بخوانیم و تفسیر کنیم.
تحقیقاتِ آزمایشگاهی نشان می‌دهد ویروس‌هایی که در یک منطقۀ جغرافیاییِ خاص منتشر می‌شوند، تغییراتِ ژنتیکیِ کوچکی در خود دارند که با ویروس‌های در حالِ انتشار در مناطقِ دیگر فرق دارد. وقتی دانشمندان، نمونه‌های به دست آمده از بیمارانِ کرونا را رمزگشایی می‌کنند، سعی می‌کنند منشاء جغرافیاییِ ویروس را کشف کنند. مثلا این‌که آیا نمونۀ به دست آمده، شبیهِ ویروس‌هایی است که در فلان منطقۀ یک کشور، یا در فلان کشور یافت شده است؟ دانشمندان به این ترتیب سعی می‌کنند نحوۀ تکامل و انتشار ویروس را بهتر درک کنند و راه‌های مقابله با آن را بیابند.
البته این آزمایش‌ها کاربردهای دیگری هم دارند. با استفاده از توالیِ ژنوم می‌توان جمعیتِ واقعیِ آلوده به ویروس را در یک منطقه یا کشور تخمین زد. یعنی به جای شمارشِ افرادی که جوابِ آزمایش‌شان مثبت شده است، دانشمندان با تحلیلِ اطلاعاتِ ژنتیکْ می‌توانند تخمین بزنند که تعداد واقعیِ مبتلایان در فلانْ استانِ کشور چه‌قدر است، و این می‌تواند تصویر روشن‌تر و دقیق‌تری از وضعیتِ مسئله و گسترۀ آن به ما بدهد. این موضوع، بخصوص برای مناطقی که امکانِ انجام آزمایش‌های وسیع در آن‌ها وجود ندارد، حائز اهمیت است.
ولی در این کار سرعتْ نقشِ مهمی بازی می‌کند. برای همین، مراکز تحقیقاتی بزرگ دنیا در حالِ افزایشِ ظرفیتِ پردازشیِ خود هستند. درنتیجه، با زیرِ نظر گرفتنِ عواملِ بیماری‌زایی که ممکن است منجر به همه‌گیری شوند، این موسسات سریعا می‌توانند تجهیزات و منابع خود را آمادۀ مقابله با شرایطِ بحران کنند. برخی شرکت‌ها هم سعی می‌کنند شیوه‌هایی ابداع کنند که از ابتدای فرایندِ نمونه‌برداری از بیمار تا رمزگشاییِ ژنی، به‌شکلی اتوماتیک و سریع پیش برود. در این مدل، برای جمع‌آوری مادۀ ژنتیک و انجام رمزگشاییِ ژنوم، ابتدا باید یک نفر (مثلا در بیمارستان) از بینیِ بیمار نمونه‌گیری کند. این کار با یک ابزار نمونمه‌گیریِ کوچک (موسوم به توالی‌یاب) انجام می‌شود که از یک گوشیِ تلفن هم کوچکتر است و با یک کابلِ یواس‌بی به یک لپ‌تاپ وصل می‌شود.
با کمک یک نرم‌افزار تحلیلی که روی لپ‌تاپ نصب می‌شود، رمزگشاییِ ژنتیک از نمونۀ بیمار در همان محل انجام می‌شود و اطلاعاتِ ژنتیکیِ ویروس از همانجا به پایگاه‌های داده‌ایِ بین‌المللی آپلود می‌شود. این پایگاه‌های داده در اختیارِ دانشمندانِ ژنتیکِ ویروسی در سراسر جهان قرار گرفته و آن‌ها می‌توانند سریعا به اطلاعاتِ ژنیِ ویروس‌های مختلف که از نقاطِ مختلف دنیا به دست آمده، دسترسی داشته باشند.
البته این طرح نیازمند همکاری دانشمندان و موسساتی از کشورهای مختلف است و درواقع همکاریِ فوق‌العاده‌ای بین آن‌ها شکل گرفته است. مثلا برخی از معتبرترین دانشگاه‌ها و موسسات علمیِ دنیا درقالب شبکۀ آرتیک روی این پروژه همکاری می‌کنند. خصوصا یکی از مسائل مهم این است که کشورهای درحالِ توسعه، معمولا موقعِ بروزِ همه‌گیری‌ها دچار خلاءهای اطلاعاتی هستند. حالا که تکنولوژیِ جدید امکانِ رمزگشایِی ژنتیک را به آسانی در دسترس قرار داده است، کادر بهداشتیِ این کشورها نسبتا به‌راحتی با کمکِ لپ‌تاپ و دستگاهِ توالی‌یاب، و بدون نیاز به آزمایشگاه‌های تحقیقاتی عظیم، می‌توانند پروژۀ رمزگشایی ژنی را عملیاتی کنند.
فلسفۀ این کار این است که دانشمندانِ سراسر دنیا تا جای ممکن داده‌های ژنتیکِ ویروسی را باهم به اشتراک بگذارند و دسترسیِ سریعی به اطلاعات داشته باشند. به این ترتیب، مبارزه با ویروس‌هایی مثل کرونا در آیندۀ نزدیک واردِ فاز تازه‌ای خواهد شد که ما برای آن آمادگی بیشتری خواهیم داشت.
